Saab-museum
Sturgis, South Dakota (USA)
●
Uitgebreide Saab-collectie
●
Vrijwel alle modellen uit de historie
●
Unieke 95 bestelwagen
●
13 modellen uit voormalige GM-collectie
●
Veel Sonetts
juni 2022
|
|
Saab-bewonderaars overzee
Een museum met een vrijwel compleet overzicht van alle Saab-modellen die ooit
zijn gemaakt, van een 92 uit 1950 tot en met de laatste modellen voor het
faillissement in 2011, de 9-5 en 9-4X. Dat is het Car Museum in Sturgis, South
Dakota, Verenigde Staten. Er staan meer dan 100 auto’s, waaronder 13 die eerder
onderdeel waren van de collectie van het General Motors Heritage Center. Een
gepassioneerd echtpaar houdt de herinnering aan het vroegere Zweedse merk
levend.
 |
Ons dagprogramma voor zaterdag 11 juni ziet er gevarieerd uit. Hoofdbestanddeel is een
toer door de Black Hills en Spearfish Canyon, schitterende natuurgebieden ten
noorden van Rapid City. Verder gaan we de plaatsen Spearfish en Deadwood
bekijken. Dat laatste dorp is een regelrechte bezienswaardigheid. Historie en
toerisme zijn hier tot één geheel geworden, met nauwelijks inwoners, maar tal
van hotels, souvenirwinkels in de stijl van Buffalo Bill, gokpaleizen, veel
cowboyhoeden, barkrukken in de vorm van paardenkonten of welgevormde damesbillen
en talloze zware Harley Davidsons, zowel op straat als in de winkels als
bezienswaardigheid. Hun berijders zijn al minstens even karakteristiek als het
zware geluid van de motoren.
In de ochtend komen we langs Sturgis. Daar is vorig jaar het automuseum van het
echtpaar Tom en Patti Donney geopend, het Saab-museum van Amerika. Nu we toch
in de buurt zijn, maken we een kort bezoek tot onderdeel van ons dagprogramma.
 |
In een hal is de gehele Saab-autohistorie te bekijken.
Levenswerk
De Donneys kochten in 2017 een al tien jaar leegstaand pand om van een hobby hun
levenswerk te maken. Tom was al jaren geïnteresseerd in het Zweedse merk. Hij
groeide ermee op. Zijn eerste auto was een 96 uit 1963, overgenomen van zijn
oudere broer toen de motor het begaf. Als dertienjarige sleutelde hij graag en
kreeg het ding weer aan de praat door onderdelen van een andere Saab te
gebruiken. Op zijn zestiende werd hij monteur bij een garage en leerde alle
kneepjes van de techniek. Autotechniek werd zijn vakgebied en beroep. In 1980 begon hij zijn
eigen bedrijf met als specialisatie het repareren en opbouwen van automatische
transmissies. Dat werk gaat nog gewoon door. Patti helpt hem in de zaak, na haar
pensionering als leerkracht in het bijzonder onderwijs. Het doorgeven van kennis
zit in het bloed, ervaren we al snel.
 |
Een
Saab uit 1952, twee cilinders , 764 cc. Aanvankelijk was een Saab alleen
leverbaar in deze kleur groen.
Verzameling
Die eerste Saab werd niet meer weggedaan. Er kwam er een bij en dat herhaalde
zich vele keren. Tom bouwde een verzameling op. Hij hield zich ook bezig met
restauratie en handel. In de Amerikaanse Saab-scene is hij een bekende.
Niet zonder trots vermeldt de website van zijn bedrijf dat hij een Saab 93B
heeft verkocht aan kenner-verzamelaar Jay Leno. Een kartonnen Jay waakt in het
museum over de klassiekers.
Toen hij
in 2012 de kans kreeg samen met collega Bill Jacobson de voormalige collectie
Saabs van het General Motors Heritage Center over te nemen, ontstond het idee
een museum in te richten. Er werd uitgekeken naar een geschikte locatie. Iowa,
waar Toms bedrijf is gevestigd, was minder geschikt. De keus viel op South
Dakota, onder meer vanwege het droge klimaat en de gunstige belastingen. Het
echtpaar Donney richtte een stichting op met als doelstelling het Zweedse
erfgoed te behouden voor latere generaties. Corona verstoorde de aanvankelijke
planning. Pas vorig jaar ging het museum na enige vertraging open.
 |
Het echtpaar wil van alle Saab-modellen een exemplaar in de collectie hebben.
 |
 |
Saab 9-2X (2005) en 9-7X met V8 (2008), oneigenlijke Saabs uit de GM-tijd gebaseerd op een Subaru en Oldsmobile.
Gastenboek
Bij binnenkomst heet Patti ons welkom en verzoekt in het gastenboek naam en
woonplaats te noteren. Met meteen daarna de vragen hoe we het museum kennen en
of we ons realiseren dat het vooral om Saab gaat. De antwoorden zijn simpel: via internet en ja,
we weten wat er binnen staat. Ze gaat enthousiast verder; het is nog net geen
overhoring. Weten we ook dat Saab caravans heeft gemaakt? Ja, want zo’n Saabo
staat ook in het museum in Zweden. De achting voor haar bezoekers stijgt. Die
Nederlanders weten meer over het Zweedse merk dan de gemiddelde bezoeker, zien we haar denken. Of we
er van op de hoogte zijn dat Saab bootjes heeft gemaakt, gaat ze verder. Nee, dat niet. En weten we dat dit het
enige automuseum ter wereld is dat in de wintermaanden ruimte ter beschikking
stelt aan een plaatselijke sportvereniging om te oefenen? Ook al is de zin in
vraagvorm, het is bedoeld als opmerking. We geven toch antwoord. Nee, dat wisten we
niet. Nu wel dus. Maar om welk spel het precies gaat, blijft onduidelijk. Iets met
ballen en een net. Eerlijk gezegd boeit het ons weinig.
 |
 |
Saab maakte bootjes in hele kleine aantallen en produceerde 400 Saabo-caravans.
 |
Na de Tweede Wereldoorlog startte Saab met het maken van auto's.
 |
De vormgeving van het oertype bleef lange tijd herkenbaar.
 |
In 1980 loopt de laatste Saab 96 van de band, een model zoals de auto links.
Grote hal
Patti neemt ons vervolgens mee van de ontvangstruimte naar de grote hal met de
auto’s. Ze vertelt dat haar man contacten heeft met het Saab-museum in Zweden,
maar dat er geen verdere relatie is. Als volleerde gids wijst ze op enkele
unieke auto’s, zoals een 900 uit 1983, gebouwd als Airport Friction Tester. Met
zo’n auto werd gemeten of de landingsbaan van een vliegveld stroef genoeg was om
vliegtuigen veilig te laten landen. De auto komt uit de GM-collectie. De auto
ernaast ook. Het is de originele rallyauto van Eric Carlsson. Ze beklemtoont het
woord origineel. In Zweden staat een replica. Dit is de enige echte, door General
Motors
destijds volledig opgeknapt, vertelt ze vol trots. Hadden ze dat maar niet
gedaan, denken wij dan. Dit is een showroomauto waaraan je niet kunt zien dat
ermee is gecrosst door modder en sneeuw.
 |
Een unieke Saab, aangepast om te meten of de start- en landingsbaan van het vliegveld stroef genoeg is.
 |
De échte auto van Carlsson. Helaas te mooi opgeknapt.
 |
De auto
is er één van de 13 van de voormalige GM Heritage Collection. De sticker
zit nog op de ruit.
Replica
De informatiestroom droogt niet op. We zien twee exemplaren van het eerste type
Sonett. Dat is opmerkelijk want er zijn er maar zes in totaal gebouwd. Patti is
er open en eerlijk over: de ene is
origineel, de ander is een replica, met gebruikmaking van nagemaakte
onderdelen. De import was nog een heel gedoe, legt ze uit. Volgens de
keurmeester was het een nieuwe zelfbouw-auto die aan huidige wettelijke eisen
moet voldoen. De auto mocht aanvankelijk zo het land niet in, naar het oordeel
van de overheidsfunctionaris. Om heel veel kosten te besparen, werd het advies
gegeven de wagen terug te sturen of - nog beter - te laten vernietigen. De
verontwaardiging in Patti's stem is nog altijd hoorbaar. Na veel heen er weer bellen, uitleg en toelichting
oordeelde een collega uiteindelijk milder. De auto mocht het land in.
 |
Een originele Saab Sonett van de eerste generatie is zeldzaam.
 |
Dit is
een replica die aanvankelijk het land niet in mocht. Vernietig 'm maar,
was het advies.
Import
Ook de komst van een grijze 92 ging niet zonder slag of stoot. Er volgt opnieuw
een mooie anekdote. Patti kreeg bericht dat de auto bij import in de Verenigde
Staten was goedgekeurd. Alle papieren waren in orde. Alleen de bijbehorende auto
was nergens te vinden. Uiteindelijk bleek die nog in een Engelse haven te staan
als gevolg van een verwisseling. De ambtenaar had een goedkeuring gegeven zonder
zich te verdiepen in het model.
Er zijn nog enkele andere gasten. Patti moet haar aandacht verdelen. Het komt
ons niet slecht uit, gezien de beperkte tijd. We lopen op eigen gelegenheid
rond. De vroege modellen zijn het aardigst: 92, 93, 96 en de stationcarversie
95. Je kunt de ontwikkeling van dit oermodel mooi volgen: met en zonder een
middenspijl bij de voorruit, een kleine of grotere achterruit en verschillende
vormen van de grille. Enkele auto’s zijn in Amerika ingevoerd toen ze nieuw
waren. Ze zijn herkenbaar aan de afwijkende sealed beam-koplampen. De
Amerikaanse 99 is ook anders dan bij ons met vier ronde koplampen in plaats van
twee rechthoekige.
 |
Foutje... volgens de douane ingeklaard, maar de auto stond nog in een Engelse haven.
 |
De oudste Saab in de Verenigde Staten, een type 92 uit 1950.
 |
 |
Deze 92 B is van 1953 en heeft nog steeds twee cilinders.
 |
 |
Een 92B uit 1956. Afgezien van de doorlopende voorbumper zijn er nauwelijks veranderingen te zien.
 |
In 1956 kwam Saab met de 93: ander front, andere motor: 3 cilinders, met een inhoud van 750 cc.
 |
 |
Een 93B uit 1958.
 |
Saab 93 (1957): spijltje in de voorruit, naar elkaar toe bewegende ruitenwissers en aan de voorkant sluitende deuren.
 |
Nee, dit is niet dezelfde auto. Dit is een 93F (1960): doorlopende voorruit en deurscharnieren aan de voorkant.
 |
 |
Ook uit de GM-collectie afkomstig: Saab 93GT 750 (1960). Zie de extra luchtsleuven in de motorkap.
 |
 |
De Saab 96 is herkenbaar aan het gewijzigde front. Dit is een Monte Carlo van 1965.
 |
 |
De Amerikaanse wetgever stelde andere eisen aan de koplampen. Dit is een versie uit 1969.
 |
Een overgespoten en aangepaste Saab 96 (grille, spiegels, bumpers) met een viertakt V4-motor uit 1973.
 |
 |
De laatste uitvoering van de 96 voordat de productie werd gestaakt.
 |
De 95, de stationcarvariant, veranderde met de 2-deurs mee. Links een model van 1966, rechts van 1960.
 |
 |
De voorzijde werd steeds gemoderniseerd. Dit exemplaar is van 1970.
 |
 |
Een mooi opgeknapte 95 en eentje waar nog wat werk aan te doen is.
 |
De 95 had een ingebouwd kinderbankje. Ze zaten veilig tegen de rijrichting in. Een recept voor wagenziekte, dat wel.
 |
Ook de Saab 99 voor Amerika had aangepaste koplampen.
 |
 |
In
plaats van rechthoekige lampen voor Europa zijn er ronde voor Amerika.
Sonett
Achterin staat een heel rijtje van het tweede model Sonett. Zo’n 250 zijn er
gemaakt met een driecilinder tweetaktmotor, ruim 1600 met een viertakt V4.
Sommige zijn zo goed als nieuw, andere moeten dat na een grondige restauratie
weer worden. Je vraagt je af waarom iemand zoveel dezelfde modellen wil hebben.
Verzamelen en een museum inrichten zijn geen synoniemen. Tom heeft iets met de
Sonett. Ieder jaar reist hij naar Bonneville om te trachten een nieuw
snelheidsrecord te vestigen. In 2021 haalde hij met zijn wagentje 126,615 mijl
per uur, omgerekend 203,77 km/u.
Misschien wel de bijzonderste Saab in het museum is een 95 bestelwagen met
rechts stuur. Het is de favoriet van dit bezoek vanwege het unieke karakter. De auto werd gemaakt voor de Britse posterijen, maar meer dan drie
zijn er niet geleverd. Deze bestelwagenversie is op andere markten nooit
aangeboden. In het Zweedse Saab-museum zul je er vergeefs naar zoeken.
 |
Een hele serie Sonetts van de tweede generatie.
 |
 |
Een Sonett uit 1967, de 35e die gemaakt werd. Met een driecilinder tweetaktmotor van 850 cc.
 |
Met de Sonett probeert Tom elk jaar zo snel mogelijk te rijden. Zo'n 203 km/u is al gelukt.
 |
Een derde generatie Sonett, met 1500cc V4-motor. Bouwjaar 1970.
 |
 |
Bij dit model van 1971 ligt een 1700 cc-krachtbron onder de motorkap.
 |
 |
Dikkere bumpers vanwege strengere Amerikaanse eisen. Bouwjaar 1974.
 |
De Sonett was speciaal ontwikkeld voor de Amerikaanse markt. Buiten Amerika zie je er weinig.
 |
21.000 mijl stonden op de teller toen Tom deze versie uit 1974 van de eerste eigenaar kocht.
 |
 |
Een uiterst zeldzame 95 bestelwagen, gemaakt voor Engeland.
 |
Slechts drie exemplaren zijn in 1962 afgeleverd.
 |
Bevlogenheid
Tussendoor komt Patti weer even langs om ons bij te praten. Ze heeft het maar druk
met haar gasten. Aan bevlogenheid en de drang om uitleg te willen geven geen
gebrek. Het is duidelijk dat dit niet alleen een hobbyproject van haar
man is. Ze is minstens even fanatiek betrokken. Er is heel wat gemeenschappelijk
spaargeld in het museum gaan zitten, vertelt ze. Bijzondere exemplaren kosten al gauw een
fors bedrag. De aankoop van de vroegere GM-collectie hakte er behoorlijk in.
Niettemin, als er in Europa iets bijzonders op de markt komt, zijn de Donneys er
als de kippen bij. Het is onwaarschijnlijk dat er elders in de wereld een even
uitgebreide collectie van het Zweedse merk te zien is, behalve dan in Trolhättan.
Naast de auto’s en een aantal losse motoren, zijn er ook vele foto’s, tekeningen
en afdrukken van advertenties. Als er een relatie met Saab is, vind je het hier.
Buitenbeentjes zijn een Saab met twee voorkanten en de Quantum IV, een racewagen
uit 1964 op basis van Saab-techniek.
Ondanks de verknochtheid aan het Zweedse merk denkt het echtpaar aan een breder opgezet museum. Een Fiat 124 Spider
is de eerste aanzet daartoe, maar is nu nog een verdwaalde vreemdeling. Gelukkig
heeft hij gezelschap van een grote gele brandweerwagen, al even opmerkelijk.
 |
 |
Saab 99E (1970) en een 900 van 1984.
 |
Ook de 900 heeft in Amerikaanse uitvoering aangepaste koplampen.
 |
 |
Saab 900 Turbo cabriolet (1986) en een extra opgevoerde Turbo 3-deurs van 1985.
 |
 |
Saab 9000, een versie uit 1991 en 1992.
 |
 |
Twee keer een 9-3, een cabriolet en Viggen, producten van de laatste jaren van de vorige eeuw.
 |
 |
Saab 9-3 Aero V6 (2008) en de 9-5 Aero (2007).
 |
 |
Niet alledaagse accessoires: een bagagerek achterop en jaloezieën tegen de zon.
 |
 |
Dit opengewerkte showmodel uit 1993 laat alle veiligheidsvoorzieningen zien.
 |
 |
Saab profileerde zich lange tijd als merk met veel aandacht voor veiligheid en innovatie.
 |
 |
De laatste Saab 9-5 kon het bedrijf niet van de ondergang redden.
 |
De 9-4 X SUV werd in Mexico gemaakt, gebruik makend van GM-techniek.
 |
 |
Een verlaagde en sterk omgebouwde Saab, een project uit 1972. Zoiets speciaals hoort natuurlijk in de collectie.
 |
 |
Buitenbeentjes: een twee-in-een Saab (1988) en de Saab Quantum IV racewagen (1964).
 |
Naast modellen staan er ook motorblokken.
 |
 |
Gaat het museum zich in de toekomst verbreden met andere merken?
Techniek
Voor een echt mooie museale opstelling moet je in Sturgis niet zijn. Op de
website staan alle auto's keurig in het gelid met de motorkap dicht, maar het
beeld op deze zaterdag is een stuk rommeliger. Het is niet erg. Het draait
om de auto’s zelf en alles wat ermee samenhangt. Wie meer wil weten over de
achtergronden en de techniek van het iconische merk, kan hier het hart
ophalen. Met grote inzet werkt het echtpaar verder aan hun missie.
Laat het
bestaan van dit alles aan anderen weten, is het verzoek van Patti als we melden
te gaan vertrekken. Het initiatief heeft steun aan bekendheid. Hoe meer
bezoekers, hoe meer inkomsten. Zo simpel is het. We voldoen graag aan die wens.
De bereikbaarheid is eenvoudig. Het museum ligt naast de Interstate 90 North
vanuit Rapid City. Bij uitrit 32 ga je links onder de weg door en dan zie je het
gebouw al liggen. Parkeerplaats is er meer dan voldoende. De tien dollar entree
mag voor de liefhebber geen probleem zijn. Er is één ‘kleine’ beperking: Sturgis
is niet naast de deur…. ■
 |
|
Bekijk ook: |
|
|
 |
Onderweg in Amerika
|
 |
 |
Zwevend tussen verleden en
toekomst
|
 |
|
|
|
|